Dworzec kolejowy Warszawa Zachodnia cieszył się za okupacji, wśród pozujących do zdjęć niemieckich żołnierzy, całkiem dużą popularnością. Większość z fotografii, które można znaleźć w sieci jest – dla kogoś kto interesuje się zabudową przedwojennej Warszawy – nieciekawa, bo przedstawia osoby na tle infrastruktury kolejowej i tablicy z nazwą stacji. Jednak są wyjątki. Jednym z nich jest zdjęcie opisane w serwisie Fotopolska jako: 1941, peron na stacji Warszawa Zachodnia.

1941, peron na stacji Warszawa Zachodnia (Fotopolska)

Dwaj oficerowie Luftwaffe stoją pod tablicą WARSCHAU-WEST WARSZAWA ZACHODNIA. Najciekawsze dla mnie na tym zdjęciu jest to, że w tle widzimy też fragment układu urbanistycznego, który wygląda jak ulica wraz z przylegającą do niej zabudową. Pytania, które nasuwają się same brzmią: Czy widzimy Wolę czy Ochotę? Które to miejsce? Czy budynki stoją tam do dziś?

Analizę zaczynam od tego co wiem i co widać na zdjęciu.

Tablice tego typu (prostopadłe do kierunku torów) umiejscowione były na krańcach peronów (od południowego-zachodu i północnego wschodu).

Panowie stoją na jednym ze skrajnych peronów. Gdyby za plecami mieli Wolę, widzielibyśmy bocznice kolejowe lub tory odchodzące od trasy średnicowej na północ. A być może nawet zabudowania warszawskiej gazowni oraz pozostałości po zbombardowanych w 1939 roku elewatorach zbożowych. Czyli mniej więcej taki widok:

Gazownia widziana z Dworca Zachodniego (Fotopolska)

Tymczasem widzimy szereg domów mieszkalnych. Moja robocza hipoteza zatem jest taka, że w tle majaczą zabudowania Ochoty.

Ale przyjrzyjmy się bliżej temu co dokładnie widzimy na tym zdjęciu.

Nienaturalne deformacje kształtów (kolor czerwony), zdublowany budynek (czerwona ramka)
  Nietrudno zorientować się, że zdjęcie było poprawiane. Tory wjeżdżają w spodnie oficera po prawej, platforma peronu za nim jest nienaturalnie urwana a teren ciągnący się od niej do białego budynku jest jakby sklonowany z innego miejsca. Biały budynek zresztą pojawia się na zdjęciu dwa razy. Wygląda to tak, jakby ktoś nieumiejętnie usunął znak wodny znajdujący się w tym miejscu. Dlatego, na potrzeby analizy zdjęcia, pomijam cały obszar przekolorowany na czerwono.

Wróćmy na chwilę do kierunków świata. Jeżeli rzeczywiście patrzymy na Ochotę, to dzięki analizie cienia możemy przyjąć że zdjęcie wykonano w godzinach popołudniowych, a w ujęciu powinien znaleźć się mniej więcej taki obszar:

Szacunkowy obszar objęty zdjęciem z 1941 roku
  Uwzględnić należy też fakt, że na połowie ujęcia widok przesłania stojący w bliskiej odległości pociąg towarowy. Dlatego biorę pod uwagę wyłącznie prawą część kadru (niewyszarzoną na powyższym schemacie).

Obszar ten zajmują głównie pola uprawne. Pierwsze zabudowania pojawiają się dopiero na wysokości ulicy Szczęśliwickiej. Jak sprawdzić jak wyglądały te budynki, żeby móc porównać je ze analizowanym zdjęciem? Najprostsza metoda to odnaleźć je, licząc na to że wciąż istnieją. Korzystam w tym celu z ortofotomap dostępnych na stronach Urzędu Miasta.

Porównanie stanu zabudowy między rokiem 1945 i 2017
  Porównanie lat 1945 i 2017 pokazuje, że wszystkie trzy budynki które być może widzimy na zdjęciu wykonanym z dworca wciąż istnieją (a raczej istniały w 2017 roku). Czas na pracę w terenie. Wybieram się z aparatem na Szczęśliwicką. Budynki o numerach 25 i 27 (przy samej Szczęśliwickiej) znajduję w bardzo dobrym stanie.

Szczęśliwicka 25
Szczęśliwicka 27
Mam pewność, że są to budynki przedwojenne jednak czy to właśnie je widzimy na fotografii wykonanej na Dworcu Zachodnim?

Żeby móc uwiarygodnić tę hipotezę, potrzebowałbym jeszcze zdjęcia tego najbardziej charakterystycznego – białego domu – o numerze 42. W miejscu gdzie stał zastaję jednak tylko chaszcze i porozrzucane fragmenty muru.

Miejsce, w którym stał budynek pod adresem Szczęśliwicka 42

Spóźniłem się o rok. Na zdjęciach lotniczych z 2017 roku, biały dom jeszcze tutaj stoi. Dziś go już nie ma.

Szczęśliwicka 42, pozostałości ogrodzenia

Trudno, skoro nie mogę wykonać zdjęcia stanu faktycznego, nie pozostaje mi nic innego jak poszukać jego zdjęć w sieci. Przy okazji znajduję stronę firmy Volumetric, która planuje postawić tutaj 8-piętrowy blok. Przypomnę, że żeby zweryfikować moją hipotezę budynek, który roboczo nazwałem białym domem, od zachodu powinien wyglądać tak:

Biały dom na zdjęciu wykonanym ze stacji kolejowej
  Udaje mi się go odnaleźć na zdjęciach lotniczych z 2015 roku. Na moje szczęście, ujęcia te zostały wykonane pod kątem co pozwala obejrzeć fasadę budynku od strony zachodniej.

Szczęśliwicka 42, czyli biały dom – zdjęcie lotnicze z 2015 roku

Bryła, ilość pięter, charakterystyczne odsadzenie klatki schodowej od strony zachodniej, dwuspadowy dach, skośna ściana północna w rzucie poziomym – wszystkie cechy zdają się potwierdzać moją hipotezę roboczą.

Ostatecznego dowodu dostarcza Google Earth i jego widok 3d:

Szczęśliwicka 42, widok w Google Earth
  W tym momencie mam pewność – to właśnie ten budynek widać na zdjęciu z 1941 roku.

Podsumowując – zdjęcie z 1941 roku wykonano na stacji Warszawa Zachodnia w kierunku wschodnim. W tle widzimy zabudowania Ochoty, a konkretnie ulicy Szczęśliwickiej, która w tamtym czasie była doskonale widoczna z tej stacji. Teren między Szczęśliwicką a dworcem zajmowały głównie pola uprawne.

Oficerowie Luftwaffe na dworcu Warszawa Zachodnia, w tle widoczne zabudowania ulicy Szczęśliwickiej (numery 42, 25 i 27)

Z budynków widocznych na zdjęciu, dom pod numerem 42, który był nieco oddalony od ulicy, dziś już nie istnieje. Został wyburzony niedawno. Natomiast budynki zlokalizowane bezpośrednio przy ulicy, o numerach 25 i 27, stoją i mają się dobrze.


Źródła:

  1. Fotopolska: https://warszawa.fotopolska.eu/919429,foto.html?o=b2827
  2. Fotopolska: https://warszawa.fotopolska.eu/700526,foto.html?o=b2827
  3. Warszawa historyczna (mapy Urzędu Miasta): http://www.mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna
  4. Google Earth
Tags:

3 Comments

  1. Czy w przypadku budynków nadal istniejących przy ulicy Szczęśliwickiej chodzi o numery 25 i 27 czy o 45 i 47? W tekście pojawiają się obie wersje. Dziękuję za wyjaśnienie. FK

    1. Dziękuję za komentarz. Moja pomyłka, numery budynków to 25 i 27. Poprawiam tekst i obrazek.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *