Dworzec kolejowy Warszawa Zachodnia cieszył się za okupacji, wśród pozujących do zdjęć niemieckich żołnierzy, całkiem dużą popularnością. Większość z fotografii, które można znaleźć w sieci jest – dla kogoś kto interesuje się zabudową przedwojennej Warszawy – nieciekawa, bo przedstawia osoby na tle infrastruktury kolejowej i tablicy z nazwą stacji. Jednak są wyjątki. Jednym z nich jest zdjęcie opisane w serwisie Fotopolska jako: 1941, peron na stacji Warszawa Zachodnia.

Dwaj oficerowie Luftwaffe stoją pod tablicą WARSCHAU-WEST WARSZAWA ZACHODNIA. Najciekawsze dla mnie na tym zdjęciu jest to, że w tle widzimy też fragment układu urbanistycznego, który wygląda jak ulica wraz z przylegającą do niej zabudową. Pytania, które nasuwają się same brzmią: Czy widzimy Wolę czy Ochotę? Które to miejsce? Czy budynki stoją tam do dziś?

Analizę zaczynam od tego co wiem i co widać na zdjęciu.

Tablice tego typu (prostopadłe do kierunku torów) umiejscowione były na krańcach peronów (od południowego-zachodu i północnego wschodu).

Panowie stoją na jednym ze skrajnych peronów. Gdyby za plecami mieli Wolę, widzielibyśmy bocznice kolejowe lub tory odchodzące od trasy średnicowej na północ. A być może nawet zabudowania warszawskiej gazowni oraz pozostałości po zbombardowanych w 1939 roku elewatorach zbożowych. Czyli mniej więcej taki widok:

Tymczasem widzimy szereg domów mieszkalnych. Moja robocza hipoteza zatem jest taka, że w tle majaczą zabudowania Ochoty.

Ale przyjrzyjmy się bliżej temu co dokładnie widzimy na tym zdjęciu.

Wróćmy na chwilę do kierunków świata. Jeżeli rzeczywiście patrzymy na Ochotę, to dzięki analizie cienia możemy przyjąć że zdjęcie wykonano w godzinach popołudniowych, a w ujęciu powinien znaleźć się mniej więcej taki obszar:

Obszar ten zajmują głównie pola uprawne. Pierwsze zabudowania pojawiają się dopiero na wysokości ulicy Szczęśliwickiej. Jak sprawdzić jak wyglądały te budynki, żeby móc porównać je ze analizowanym zdjęciem? Najprostsza metoda to odnaleźć je, licząc na to że wciąż istnieją. Korzystam w tym celu z ortofotomap dostępnych na stronach Urzędu Miasta.

Żeby móc uwiarygodnić tę hipotezę, potrzebowałbym jeszcze zdjęcia tego najbardziej charakterystycznego – białego domu – o numerze 42. W miejscu gdzie stał zastaję jednak tylko chaszcze i porozrzucane fragmenty muru.

Spóźniłem się o rok. Na zdjęciach lotniczych z 2017 roku, biały dom jeszcze tutaj stoi. Dziś go już nie ma.

Trudno, skoro nie mogę wykonać zdjęcia stanu faktycznego, nie pozostaje mi nic innego jak poszukać jego zdjęć w sieci. Przy okazji znajduję stronę firmy Volumetric, która planuje postawić tutaj 8-piętrowy blok. Przypomnę, że żeby zweryfikować moją hipotezę budynek, który roboczo nazwałem białym domem, od zachodu powinien wyglądać tak:

Bryła, ilość pięter, charakterystyczne odsadzenie klatki schodowej od strony zachodniej, dwuspadowy dach, skośna ściana północna w rzucie poziomym – wszystkie cechy zdają się potwierdzać moją hipotezę roboczą.

Ostatecznego dowodu dostarcza Google Earth i jego widok 3d:

Podsumowując – zdjęcie z 1941 roku wykonano na stacji Warszawa Zachodnia w kierunku wschodnim. W tle widzimy zabudowania Ochoty, a konkretnie ulicy Szczęśliwickiej, która w tamtym czasie była doskonale widoczna z tej stacji. Teren między Szczęśliwicką a dworcem zajmowały głównie pola uprawne.

Z budynków widocznych na zdjęciu, dom pod numerem 42, który był nieco oddalony od ulicy, dziś już nie istnieje. Został wyburzony niedawno. Natomiast budynki zlokalizowane bezpośrednio przy ulicy, o numerach 25 i 27, stoją i mają się dobrze.

Źródła:

1. Fotopolska: https://warszawa.fotopolska.eu/919429,foto.html?o=b2827
2. Fotopolska: https://warszawa.fotopolska.eu/700526,foto.html?o=b2827
3. Warszawa historyczna (mapy Urzędu Miasta): http://www.mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna
4. Google Earth