Trzypiętrowy dom mieszkalny przy Grzybowskiej 37 powstał w latach 1936-37 dla Pierwszej Warszawskiej Palarni Kawy, Cykorii i surogatów Kawy „Pluton”. Wyróżniał się nowoczesną architekturą z „leżącymi” oknami, podciętym przyziemiem z filarami, między którymi umieszono witryny sklepów. Budynek za okupacji został poważnie uszkodzony, na poniższym zdjęciu oglądamy go w roku 1945:
Widać wypalone mieszkania, brak dachu i zawalony narożnik północno zachodni. Uszkodzenia pochodzą prawdopodobnie z okresu powstania warszawskiego, gdyż na fotografii lotniczej z drugiej połowy lipca 1944 roku można jeszcze dostrzec kompletny dach i nienaruszone narożniki:
Wytrzymała żelbetowa konstrukcja pozwoliła po wojnie nie tylko naprawić uszkodzenia, ale i dobudować jedno piętro.
Budynek przetrwał do 2019 roku. W lutym wybrałem się na Grzybowską, żeby zrobić zdjęcie porównawcze. Chciałem zestawić ujęcie współczesne z fotografią uszkodzonego budynku z 1945 roku. Efektem jest poniższy kolaż:
Nie wiedziałem wtedy, że od kilku lat toczy się walka o wpisanie go do rejestru zabytków. Ostatecznie władzom Woli nie udało się uratować budynku i został on rozebrany kilka dni temu. Ma tutaj powstać nowoczesny apartamentowiec. Dziś to miejsce wygląda tak:
Aktualizacja z 2 maja 2019
Zmieniłem datowanie zdjęcia historycznego oraz jego źródło. Pierwotne datowanie (1944) zostało zakwestionowane przez Warszawska identyfikacja. Po analizie zdjęć lotniczych doszedłem do wniosku, że powojenne datowanie jest bardziej prawdopodobne. Ostatecznie zdjęcie zlokalizowałem też w książce Kordiana Tarasiewicza „Dzieje domu przy ulicy Grzybowskiej 37 w Warszawie„, gdzie opisane jest jako stan z 1945 roku. I na takie właśnie datowanie zmieniłem wszystkie opisy zdjęcia w tym wpisie.
Fotografia pochodzi ze zbiorów autora książki, Kordiana Tarasiewicza. Podziękowania dla Warszawskiej identyfikacji za czujność!
Źródła:
- Zdjęcie uszkodzonego budynku przy Grzybowskiej 37 w 1945 roku; „Dzieje domu przy ulicy Grzybowskiej 37 w Warszawie”, Kordian Tarasiewicz; Warszawa, 2013
- Zdjęcie lotnicze z 26 lipca 1944 roku (ref: USEC R65); The National Archives at College Park, Maryland
- „Grzybowska 37”, Jerzy S. Majewski; wyborcza.pl