Kilka dni temu na stronach Narodowego Archiwum Cyfrowego znalazłem zdjęcie figury warszawskiej Syrenki wykonanej z kwiatów.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/PIC_40-W-262-1-1024x1024.jpg)
Bardzo mnie to zaciekawiło, zwłaszcza że nie kojarzę wielu Syrenek na Ochocie – szczególnie takich wykonanych z zieleni. Postanowiłem więc spróbować wykonać zdjęcie porównawcze. Fotografia z Narodowego Archiwum Cyfrowego opisana jest tak:
Figura Syrenki z kwiatów pomiędzy ul. Grójecką i Al. Jerozolimskimi. W tle kamienica przy ul. Tarczyńskiej 1 i wieża Stacji Filtrów przy ul. Koszykowej.
Grażyna Rutowska sfotografowała Syrenkę w 1975 roku, a opis NAC sugeruje, że stała ona między ulicą Grójecką i Alejami Jerozolimskimi, czyli w miejscu zwanym potocznie „serkiem” ochockim. Dziś jest tutaj parking, więc pomyślałem, że zrobienie zdjęcia porównawczego nie będzie trudne. Będąc w okolicach placu Zawiszy, wszedłem na parking i próbowałem znaleźć miejsce, z którego Rutowska fotografowała Syrenkę. Wieczorem usiadłem do zdjęć wykonanych tamtego dnia na parkingu, jednak żadne nie dawało się dopasować do obrazu z połowy lat siedemdziesiątych. Nie widać na nim oczywiście hotelu Sobieski, obecnie dominującego elementu zabudowy placu Zawiszy. Ale to nie ta różnica okazała się problematyczna.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/IMG_9714-865x1024.jpg)
Kiedy próbowałem zestawić oba ujęcia, na zdjęciu Rutowskiej nie potrafiłem odnaleźć trakcji tramwajowej. Tramwaje, po wojennej przerwie w funkcjonowaniu, zaczęły kursować na tej trasie już w 1945 roku. Więc jeśli zdjęcie rzeczywiście wykonano z „serka”, powinniśmy widzieć słupy i przewody. Kolejnym detalem, na który zwróciłem uwagę, był samochód jadący (lub zaparkowany) z prawej strony zdjęcia:
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/samochod.png)
Gdyby wierzyć opisowi, za Syrenką powinna znajdować się ulica Grójecka. Jednak droga, na której znajduje się zaznaczony samochód, wygląda na ulicę jednojezdniową. Czy to możliwe, żeby w połowie lat 70. Grójecka posiadała tylko jeden pas? Odpowiedzi dostarcza zdjęcie Jarosława Tarania ze zbiorów Ośrodka KARTA, na którym widzimy budowę drugiego pasa ulicy Grójeckiej już pod koniec lat sześćdziesiątych.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/taran_0056_05-1.jpg)
Doszedłem do wniosku, że opis zdjęcia w NAC jest nieprecyzyjny i zacząłem się zastanawiać, skąd – skoro nie z ochockiego „serka” – Rutowska wykonała zdjęcie Syrenki?
Zacząłem od identyfikacji dwóch budynków, które są wymienione w opisie. Co do wieży Stacji Filtrów, nie miałem wątpliwości, że to właśnie ona jest widoczna w kadrze. Drugi z budynków – kamienica przy Tarczyńskiej 1 – jest dziś ukryta w cieniu hotelu Sobieski.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/IMG_9728-768x1024.jpg)
Jest ustawiona skosem do ulicy Raszyńskiej, co tłumaczy jej orientację na zdjęciu z Syrenką. Zatem opis NAC poprawnie identyfikuje zarówno wieżę Stacji Filtrów jak i kamienicę przy Tarczyńskiej. Na zdjęciu brakuje natomiast dwujezdniowej ulicy Grójeckiej i trakcji tramwajowej pomiędzy jezdniami.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/1976-1.png)
Przyjąłem w związku z tym, że Syrenka stała bliżej Tarczyńskiej, na skwerze usytuowanym między ulicami Grójecką, Raszyńską i Tarczyńską. Dzięki jednemu szczegółowi ze zdjęcia Rutowskiej dość szybko udało mi się wytypować miejsce-kandydata. Tym detalem był charakterystyczny prostokąt (kwietnik?) widoczny przy chodniku za Syrenką (zaznaczony na poniższym zdjęciu na zielono):
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/sciezka-1024x1024.png)
Taki sam chodnik i kwietnik odnalazłem na ortofotomapie z lat 70. (poniżej widoczny również na wyraźniejszym orto z lat 80):
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/orto-76-82-1024x546.png)
Pozostało sprawdzić, jak to miejsce wygląda dziś. Okazuje się, że dokładnie tutaj z początkiem lat 90. powstał budynek hotelu Sobieski:
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/sobieski.png)
Wynika z tego, że gdyby Syrenka przetrwała do naszych czasów, stałaby tuż przy ścianie hotelu Sobieski. Dlatego nie da się wykonać precyzyjnego zestawienia, na którym współczesne zdjęcie nie przedstawiałoby głównie kolorowej ściany hotelu.
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/sobieski2.png)
Niezrażony tym faktem, postanowiłem mimo wszystko podjąć próbę zestawienia obecnego widoku ze zdjęciem Rutowskiej. Efekt będzie mniej precyzyjny, niż bym chciał, ale postaram się pokazać przynajmniej jeden z charakterystycznych budynków ze zdjęcia z Syrenką. Zrobiłem więc kilka kroków na wschód i cyknąłem takie ujęcie:
Na powyższym zestawieniu rzuca się w oczy jeszcze jedna różnica: dlaczego na zdjęciu współczesnym ulica Raszyńska jest wyraźnie bliżej niż w 1975 roku? Okazuje się, że jej przebieg zmienił się wraz z wybudowaniem hotelu Sobieski, co dobrze widać na poniższym kolażu:
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/sobieski3-1024x670.png)
I na koniec ciekawostka – tego dnia rolnicy protestowali na placu Zawiszy. Kiedy ja wykonywałem ostatnie zdjęcia do tekstu, który teraz czytacie, za moimi plecami działy się rzeczy dużo bardziej spektakularne:
![](http://och-historia.pl/wp-content/uploads/2019/03/agrounia-1024x768.jpg)
Źródła:
- Zdjęcie Syrenki; Grażyna Rutowska, Narodowe Archiwum Cyfrowe
- Ortofotomapy na stronach Urzędu Miasta
- Zdjęcie z budowy drugiej jezdni Grójeckiej; Jarosław Tarań, Ośrodek KARTA